Psychotraumatologia

W wyniku szczególnie trudnych przeżyć, związanych z zagrożeniem życia lub utratą poczucia bezpieczeństwa, często dochodzi do zakłócenia równowagi psychicznej. Zdarza się, że taki stan przechodzi w formę przewlekłą i powoduje różnego rodzaju trudności w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.

Psychotraumatologia jest dziedziną nauki i praktyki klinicznej, obejmującą kompleksową wiedzę na temat mechanizmów radzenia sobie z doświadczeniami traumatycznymi oraz specyfiki zaburzeń po stresie traumatycznym. Psychotraumatolog specjalizuje się w diagnozie psychologicznej oraz terapii osób po traumie – we wczesnych interwencjach oraz w przypadku długofalowych skutków doświadczeń traumatycznych w przeszłości.

Terapia Metodą Przedłużonej Ekspozycji

Metoda procedury przedłużonej ekspozycji PE – (j. ang. Prolonged Exposure) jest jedną z form Terapii Poznawczo-Behawioralnej zorientowaną na traumę, w szczególności PTSD i C-PTSD. Terapia metodą przedłużonej ekspozycji (PE) prowadzona jest według oryginalnego programu prof. Edny Foa.

Metoda została oparta na założeniach teoretycznych modelu Terapii Poznawczo-Behawioralnej. Procedura przedłużonej ekspozycji w 2001 roku została nagrodzona nagrodą Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej w Stanach Zjednoczonych i jest rekomendowana jako wzorcowy, bardzo skuteczny i wskazany do rozpowszechnienia standardowy program leczenia rekomendowany w terapii PTSD.

Główną jego zaletą jest duża skuteczność, pozwalająca pacjentom na powrót do pełnego dobrostanu psychicznego. Metodą tą leczeni są m.in. żołnierze, ofiary czystek etnicznych, gwałtów, wypadków komunikacyjnych i innych wydarzeń traumatycznych.

Leczenie traumy

Terapia obejmuje 10-12 cotygodniowych sesji trwających około 90-120 minut.

Wydarzenie traumatyczne to sytuacja, w której osoba doświadczająca traumy była świadkiem śmierci lub poważnych urazów ciała, istniała zatem realna groźba śmierci lub kalectwa. Sytuacja traumatyczna jest również gdy osobie która przeżyła traumę, bądź osobom w jej otoczeniu grożono śmiercią lub obrażeniami ciała.
Zdarzeniami traumatycznymi są:

  • Wypadki – np. wypadek drogowy, katastrofa komunikacyjna, pożar, zawalenie się budynku powódź itp.,
  • Sytuacja przemocy – porwanie, gwałt, napaść, udział w strzelaninie udział w walce itp.,
  • Klęski żywiołowe – trzęsienia ziemi, powodzie, pożary,
  • Wydarzeniem traumatycznym może być też doświadczenie przemocy w rodzinie, w miejscu pracy.

Opisane powyżej doświadczenia mają negatywny wpływ na osoby ich doświadczające. Reakcja na wydarzenie jest indywidualna dla każdej osoby, jest zależna od wielu czynników, zarówno wewnętrznych jak i środowiskowych.

Do objawów urazu potraumatycznego zalicza się m. in. ponowne przeżywanie sytuacji traumy we wspomnieniach, snach, flashbackach (krótkie, ale intensywne ponowne emocjonalne przeżycie sytuacji traumatycznej).

Na skutek doświadczenia traumy organizm może stworzyć mechanizmy ochronne w celu uniknięcia ponownego przeżywania negatywnych emocji, w konsekwencji działania mechanizmu ochronnego może dojść do powstania blokady emocji powodującej odrętwienie. Innymi następstwami traumy są mechanizmy powodujące unikanie przez osobę która przeżyła traumę sytuacji, osób oraz miejsc z nią związanych.

Kolejnym przykładem reakcji na przeżycia traumatyczne jest nadmierne pobudzenie objawiające się poprzez zaburzenia snu (bezsenność, wybudzanie się w trakcie snu, wczesne wstawanie), wybuchy gniewu, agresji i nadmiernej złości. Mogą również wystąpić zaburzenia koncentracji, stany lękowe oraz wzmożona czujność.

Tak jak wspomniano powyżej, reakcja na traumę jest kwestią czysto indywidualną, jednak pomimo różnic zaburzenia potraumatyczne mają wspólne cechy, mogą one wskazywać na PTSD.

Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD) jest nietypowym zaburzeniem lękowym. Rozpoznaje się je, gdy co najmniej miesiąc po wydarzeniu traumatycznym u osoby, która je przeżyła, utrzymują się objawy fragmentarycznych, ale intensywnych i nawracających wspomnień traumy, wzbudzenia wegetatywnego (trudności ze snem, drażliwości, wzmożonych reakcji itp) oraz odrętwienia i unikania wielu sytuacji kojarzących się z urazem.

W przeciwieństwie do innych zaburzeń lękowych, w których istotną rolę odgrywa przewidywanie niebezpieczeństwa, w PTSD to, co najbardziej niebezpieczne, już się wydarzyło. Dzieje się tak z uwagi na to, iż bodźce neutralne występujące podczas traumatycznego doświadczenia ulegają generalizacji i same zaczynają wywoływać lęk. W ten sposób trauma zmienia, często bardzo dramatycznie – życie osoby, która ją przeżyła.