PSYCHOLOG SĄDOWY A SPRAWY KARNE

Każdy biegły sądowy, a więc również biegły-psycholog, podlega przepisom Kodeksu Postępowania Karnego. Ponosi on odpowiedzialność prawną i moralną za to, jakie badania diagnostyczne zaplanował i wykonał, jakie narzędzia diagnostyczne zastosował oraz za to, że jakichś badań nie zaplanował i nie wykonał. Psycholog sądowy, który jest biegłym w sprawach karnych, ponosi odpowiedzialność prawną i moralną za to, że w swoich opiniach wypowiada się o stopniu społecznej szkodliwości postępowania podsądnego, że mówi o tym, czy ten podsądny może w przyszłości stwarzać ryzyko naruszania porządku prawnego, a więc popełniania takich samych lub podobnych przestępstw, i czy w chwili popełnienia przestępstwa miał on zachowaną zdolność rozumienia i kierowania swoim postępowaniem. Opinia psychologiczna ma być: komunikatywna, jasno i konkretnie odpowiadać na pytania sądu, opierać się wyłącznie na zebranych faktach diagnostycznych i unikać stosowania pojęć, które osobę badaną naznaczają społecznie, czyli stygmatyzują.

Sumienność biegłego sądowego to skrupulatne i rzetelne stosowanie procedur i narzędzi badawczych; staranne wywiązywanie się z podjętych obowiązków, wykonywanie ich zgodnie z posiadaną wiedzą, umiejętnościami i z własnym sumieniem. Bezstronność psychologa sądowego to jego obiektywizm i brak uprzedzeń w odniesieniu do takich kategorii, jak: wiek, płeć, narodowość, religia, rasa, wykształcenie, preferencje seksualne czy sympatie polityczne.

PSYCHOLOG SĄDOWY A SPRAWY CYWILNE

Psycholog ponosi prawną i moralną odpowiedzialność za materialne skutki swoich opinii dotyczących spraw odszkodowawczych, rentowych czy kwestii świadomości i wolności wyrażania woli w chwili sporządzania testamentu lub aktu kupna-sprzedaży jakiegoś mienia. W sprawach rodzinno-opiekuńczych psycholog ocenia rodziców dziecka po to, by jednemu z nich powierzyć władzę rodzicielską nad nim, a drugiego pozbawić tej władzy lub ją ograniczyć. Psycholog ocenia rodziców dziecka pod względem zapewnienia mu optymalnych warunków dla rozwoju fizycznego, emocjonalnego, poznawczego i społeczno- moralnego. Psycholog diagnozuje ludzi pod względem tego, czy mają oni zachowaną zdolność do podejmowania czynności prawnych. Psycholog ocenia małżonków pod względem łączących ich więzi: duchowej, fizycznej i gospodarczej, ocenia ich jako męża i żonę oraz ojca i matkę.

PSYCHOLOG SĄDOWY A MEDIACJA SĄDOWA

Mediacja jest procesem, w wyniku którego ma dojść do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego lub cywilnego. Mediacja stwarza możliwość do swobodnego wyrażania swoich uczuć i emocji, zaprezentowania oczekiwań względem siebie, zadania sobie pytań i usłyszenia na nie odpowiedzi. W procesie mediacji mediator powinien być osobą neutralną i bezstronną, powinien być osobą zaufania publicznego, której stawia się najwyższe wymagania w zakresie fachowości, solidności, rzetelności, i którą w zamian obdarza się zaufaniem i szacunkiem. Mediacja prowadzi do określonych korzyści psychologicznych i moralnych.

10 ZASAD ETYCZNYCH PSYCHOLOGII SĄDOWEJ

  1. Zasada poszanowania godności ludzkiej.
  2. Zasada przestrzegania tajemnicy zawodowej i selektywności informacji.
  3. Zasada korzystania z wiadomości specjalnych. Psycholog w swoich opisach, diagnozach i wyjaśnieniach opiera się na pojęciach, teoriach i badaniach empirycznych współczesnej psychologii.
  4. Zasada rzetelności metodologicznej i metodycznej. Miarą etyczności postępowania psychologa jest metodologia jego badań.
  5. Zasada dostatecznej racji. Zasada ta obliguje psychologa do należytego dystansu poznawczego i unikania zdroworozsądkowej gotowości do oceniania ludzi, nakłada też na niego obowiązek posługiwania się sądami opisowymi i unikania sądów ewaluatywnych.
  6. Zasada obowiązku ostrożnego interpretowania wyników badań.
  7. Zasada przydatności rozstrzygnięć ekspertalnych. Celem pracy psychologa sądowego jest udzielanie fachowej pomocy wymiarowi sprawiedliwości i unikanie wątpliwych etycznie postaw, takich jak asekuranctwo.
  8. Zasada komunikatywności języka opinii sądowo-psychologicznej.
  9. Zasada posiadania prawidłowej wiedzy o samym sobie. Psycholog sądowy powinien znać swoje zasoby i kompetencje zawodowe wynikające z odbytych studiów, szkoleń, treningów i tych, które wynikają z cech osobowości psychologa.
  10. Zasada słusznej inicjatywy.